COFIO’R AWYRENWYR IFANC Ar Fehefin 28, 2014, yn Eglwys Dewi Sant, Blaenau Ffestiniog ymunodd arweinwyr y gymuned â phersonél o’r Awyrlu Prydeinig mewn Gwasanaeth Coffa er cof am wyth awyrennwr ifanc a gollodd eu bywyd yn y mynyddoedd o amgylch y dref yn ystod yr Ail Ryfel Byd. Wedi’r gwasanaeth dadorchuddiwyd cofeb o lechi lleol iddynt ym mynwent yr eglwys. Yn ystod y gwasanaeth, dywedodd cyrychioyddyr Ayrlu Prydeinig, Wing Commander Clare Sharp o RAF Valley, Sir Fôn, “Dros saith deg o flynyddoedd yn ô l bu i’r dynion hyn wneud yr aberth mwyaf un, ac mae wedi bod yn llawer rhy hir cyn i’r aberth yma gael ei nodi. Heddiw rydym yn gwneud daioni â nhw.”
Yn wir, bu’r ymgyrch i drefnu’r gofeb yn un hir, ac roedd y gwasanaeth a’r dadorchuddio yn derfyn I dros flwyddyn o waith ymchwilio caled gan Mel Thomas a grŵp Cofio Cwmorthin Remebered wedi i un o’u gwirfoddolwyr nodi nad oedd cofeb i hogia’r awyrlu a gollod eu bywydau yn y mynyddoedd sy’n amgylchynu’r dref.
Dywedodd Mel Thomas, trefnydd y gwasaaneth a’r gofeb, “Yn ystod ein hywchwil i hanes Cwmorthin a bu i ni ddarganfod y drychineb pan fu farw Robert Bruce MacIntyre ar lethrau uchaf y cwm. Mewn trafodaeth gyda’r diweddar Evan Llewelyn Thomas, cawsom fanylion am fwy o drychinebau lleol a dywedodd yntau pa mor drist ydoedd nad oedd cofebau i’r awyrenwyr ifanc hyn. O ganlyniad penderfynon ni yrru ymlaen gyda’r ymgyrch i gael cofebau iddynt, a daeth yr awdur enwog Eddie Doylerush, sydd wedi cyhoeddi sawl llyfr am gwympiadau awyrenau yng ngogledd Cymru, atom fel arbenigwr/ymgynghorwr.
“Cyhoeddwyd y bwriad i gynnal gwasanaeth ym mhapurau lleol y trefi ble claddwyd yr awyrenwyr yn y gobaith o ddarganfod perthynasau. Llwyddon ni i ddarganfod teuluoedd Parkhurst a Killen ,ac olrheinwyd teulu MacIntyre Kamloops yn British Columbia.
Danfonon ni wybodaeth am y cwymp i Ganada ynghyd a’r darn bach o’r ysgyrion y gofynnodd y teulu amdano er mwyn cael diweddiad.
Ar ran y teuluoedd gwnaethpwyd fideo o’r gwanaseth a daeth aelod o bapur newydd o Pennsylvania i greu adroddiad a thynnu lluniau.
Danfonodd Llysgenhadaeth yr UDA ac Uwch Gomisiwn Canada negeseuon byr a blodeudorchau i’w gosod ar y gofeb.
|
Ebrill 5, 1942 - Pilot Officer Douglas MacGillvary Brown, Royal Air Force Volunteer Reserve, 21 mlwydd oed, o Bethlehem, Pennsylvania, UDA. Fe’i laddwyd pan gwympodd ei awyren, Supermarine Spitfire Mk1, rhif cofrestredig X4239 o No.57 Operational Training Unit, Penarlâg, Sir y Fflint, ar y mynydd ger Llyn Newydd.
Awst 9, 1942 – Pilot Officer Robert Bruce MacIntyre, Royal Canadian Air Force, 24 mlwydd oed o Kamloops, British Columbia. Fe’i laddwyd pan gwympodd ei awyren, sef Hawker Hurricane Mk1, rhif cofrestredig P3385, o’r Merchant Ship Fighter Unit yn Speke, ar ben uchaf Allt y Ceffylau.
Mai 26, 1941 – Pilot Officer John Tiplady Brown, Royal Air Force Reserve, 26 mlwydd oedd o Harrogate, Swydd Efrog. Fe’i laddwyd pan gwympodd ei awyren, Supermarine Spitfire Mk1, rhif cofrestredig P6834 o No.57 Operational Training Unit, Penarlâg, Sir y Fflint, i ochr gogleddol Moel Dyrnogydd
Mawrth 21, 1941 – y drychineb fwyaf erchyll pan gwympodd Vickers Wellington Mk1c rhif cofrestredig R3288 o 150 Squadron RAF, ar lethrau uchaf Meol Farlwyd. Roedd y criw ar eu ffordd adref wedi ymgyrrch fomio ar Lorient yn Llydaw pan aethant ar goll. Lladdwyd 5 o’r criw.
Flying Officer (Pilot) Charles Hamerton Elliot, 21 mlwydd oed. Pilot Officer Roland Clive Parkhurst, 24 mlwydd oed.
Observer/Navigator Sergeant Harold Beddall, 27 mlwydd oed.
Wireless Op/Air Gunner Sergeant Lewis John Kirk, 27 mlwydd oed.
Air Gunner Sergeant John Killen, 20 mlwydd oed.
Goroesodd Air Gunner Sergeant Peter Martlew pan dorrodd y tyred ôl i ffwrdd yn y cwymp. |
Douglas McGillvary Brown
Robert Bruce McIntyre
Harold Beddall
John Killen
Roland Parkhurst |
Dymuna griw Cofio Cwmorthin Remembered ddiolch o waelod calon